Volksmuziek in de duizend klassiekers

De Duizend Klassiekers van Radio 2 liggen alweer een hele tijd achter ons. Ze hebben weinig met volksdans te maken. Maar, volksdans of niet, muziek speelt een belangrijke rol in cultuurpatrimonia. In hoeverre kan de Vlaamse volkskunstgemeenschap een rol spelen in het aanbrengen van waardevolle muzikale bijdragen, al dan niet leidend tot dans?

Tussen kerstmis en nieuwjaar beluisteren we Radio 2 in groten getale, omwille van de duizend klassiekers. Het gaat in het overgrote deel van de bijdragen over gezongen nummers. Eerder zelden horen we een instrumentale vertolking, zoals Apache van de (Belgische) groep The Shadows op plaats 995. Akkoord, we kunnen ons de vraag stellen of een schottisch, een polka, een wals of een mazurka enige kans maken in een dergelijke collectie. Alhoewel heel wat nummers aanzetten tot dansen, maken basisvormen van dans blijkbaar weinig kans.

Figuur 1: frontpagina van de 1000 klassiekers, editie 2017

Buitenland is troef in de top 10 van de 1000 Klassiekers⁽¹⁾:

• QUEEN - Bohemian Rhapsody
• DEEP PURPLE - Child in Time
• BARRY WHITE - You’re the first, the last, my everything
• BRYAN ADAMS - Summer of ‘69
• ABBA - Dancing Queen
• STEVE HARLEY & COCKNEY REBEL - Sebastian
• THE EAGLES - Hotel California
• ABBA - The Winner Takes it all
• LED ZEPPELIN - Stairway to Heaven
• PRINCE - Purple Rain

Met Barry White kunnen we wel de dansvloer op voor een eindeloze quickstep, maar toch vragen we ons af of Vlaanderen niet wat meer had mogen krijgen in die top 10.

Op ’t Smidje van Laïs kunnen we nog een jig dansen. Dit volks klinkend muziekje was slechts goed voor plaats 886. We zoeken verder, zonder resultaat, naar muzikale bijdragen die enigszins in de geburen van volkse klanken komen. Geen Wannes Vandevelde of Walter De Buck. Wel Willem Vermandere die één nummer mocht leveren voor de 1000 Klassiekers: Blanche en zijn peerd, op plaats 878. Een walsje misschien? Miel Cools krijgt met Houden van enige aandacht, maar moet met plaats 942 tevreden zijn. An Christie’s Roos bekleedt dan weer de 38ste plaats, maar is een luisterlied.

Niettemin staan er toch nog 161 Nederlandstalige liederen op de lijst. Will Tura (n=10) en Clouseau (n=8) komen meermaals voor, maar ook Zjef Vanuytsel en Jan De Wilde mochten op sympathie rekenen. Concurreren met The Beatles of Abba staat evenwel gelijk aan vechten tegen de bierkaai.

Tot zover de cijfers.

We mogen ons afvragen of we werkloos moeten blijven toezien op het 1000 Klassiekers gebeuren. In welke mate zouden we kunnen meewerken aan de promotie van volkskunst via het plaatsen van volksliederen? We hopen dat hierdoor de muziek faciliterend werkt op het zetten van eenvoudige danspassen. Illusie? Laten we toch maar enkele suggesties doen.

Wat zouden we denken van ‘k Wil deze nacht in de straten verdwalen, dat onvergetelijke lied van Wannes Vandevelde? Vooraleer we de dansvloer opgaan voor een walsje, of voor de vindingrijke creatie van Renaat Van Craenenbroeck, beluisteren we de muzikale rijkdom van dit volkse lied. Wannes Vandevelde en zijn geweldig orkest hebben prachtige begeleidingen gecreëerd met heel wat chromatische bewegingen. Gewoon een muzikale uitdaging. Ook de tekst zet ons aan om mekaar een dansknuffel te geven. Prachtig is het – helaas nog steeds actuele - Kerstmis is dien dag dat ze niet schieten. Het betreft hier geen danslied, maar het refrein zingen we spontaan mee. Indien Radio 2 eind 2018 opnieuw de 1000 klassiekers lanceert, kan dit kerstlied meteen ook de sfeer zetten.

En wat zouden we ervan denken om de Gentsche fieste te importeren in de 1000 Klassiekers? In hoeverre zou de grootste familie van Vlaanderen geënthousiasmeerd kunnen worden voor ’t Vliegerke van Walter De Buck? Wat vrie weis is in Gent, mag toch ook vrie weis zijn in Vlaanderen? We kunnen er met wat goede wil nog een polka op dansen. Hoe komt het dat we dat stuk rasechte Vlaamse cultuur opzij zetten wanneer we mogen meewerken aan het samenstellen van een repertoire voor de 1000 Klassiekers?

Laïs hebben we hoger al vernoemd met ‘t Smidje. Wat belet ons om inspiratie te zoeken bij Le Renard et la Belette? De andro die erbij hoort is laagdrempelig: iedereen kan meedansen. Helaas, Le Renard et la Belette was er niet bij in 2017. Maar niet getreurd, Noordkaap stond met Ik hou van u – die eindeloze wals - op de 52ste plaats.

Figuur 2: Galanthus nivalis of sneeuwklokje

Culturele rijkdom is geen garantie voor volkstoelopen of alleluja gezang. De rijkdom zit ingebakken in ons diepste zijn. Wellicht daarom blijven de uitingen bescheiden. Laten we het gegeven vergelijken met de sneeuwklokjes (Galanthus nivalis L.) die nog tijdens de winter, schuchter hun kopje boven de grond uitsteken. Wanneer ze verschijnen is de natuur nog lang niet ontvankelijk voor bloemenpracht. Daarom houden ze hun verschijning bescheiden. De bloem groeit uit een bol. Een verwante soort (Galanthus wornorii) was de authentieke bron van galantamine, een stof die de evolutie van dementie kan vertragen. Klein, maar verdienstelijk dus. Eens de bloempjes verdwenen, blijft de bol onder de grond rustig wachten tot opnieuw de tijd gekomen is om de bloemen te vormen.

Bescheiden of niet, we zijn schatplichtig aan volkskunst. Volkskunst die net zoals het sneeuwklokje het moment afwacht om te bloeien. Muziek, zang en dans hebben hun waarde, ook de wijze waarop wij muziek, zang en dans beleven. We kunnen nog lang doorgaan met opsommen van wat in de 1000 Klassiekers van Radio 2 had kunnen zitten, maar niet te bespeuren was. Geween en tandengeknars helpt ons echter niet vooruit.
Zoals eerder al gesuggereerd kunnen we mekaar rendez-vous geven in het diepe najaar, om zo talrijk mogelijk te stemmen op volksmuziek. Het lanceren van de gedachte wekte tot nog toe bij mijn gesprekspartners weinig enthousiasme: och, we maken toch geen kans, want de VRT schuwt alles wat ruikt naar Vlaamse eigenheid. Het is niet te ontkennen: de openbare zenders zijn niet vies van enige commerciële invloed.

Aandacht vragen voor Vlaamse volks(dans)muziek betekent de handen in elkaar slaan, wars van elk vooroordeel. Hoe klinkt het ook weer in de taal van Molière: Point n’est besoin d’espérer pour entreprendre, ni réussir pour persévérer⁽²⁾. Wie de film One flew over the cuckoo’s nest heeft gezien, zal zich herinneren hoe Jack Nicholson tevergeefs probeert een marmeren blok los te rukken van zijn fundering, om hem door het raam te gooien van de psychiatrische instelling, en zo zijn mede-patiënten te bevrijden. Hij slaagt er uiteraard niet in om het blok ook maar één millimeter te verplaatsen. Zijn poging wordt op hoongelach onthaald, waarop Jack Nicholson droogweg antwoordt: I tried at least.

Proberen we ? We komen later op het jaar terug met deze gedachte. In afwachting lezen we in de totaal vernieuwde uitgave van ‘Volkskunst’. Alvast dank voor de steun en belangstelling.

Gert Laekeman
Voorzitter IVV

(1) Zie de volledige lijst op: https://radio2.be/_000-klassiekers/bohemian-rhapsody-van-queen-opnieuw-…

(2) Een citaat dat vaak (wellicht ten onrechte) wordt toegeschreven aan Willem van Oranje.