VKG Reynout en de Dendermondse knaptanden op de Schellekesfeesten in Rupelmonde
Op 3 augustus 2025 namen de #bekendevendeliers van Volkskunstgroep Reynout en de knaptanden deel aan de reuzenstoet tijdens de 77ste Schellekesfeesten te Rupelmonde.
De vendeliers & trommelaars van Reynout, vergezeld van de Knaptanden namen deel omdat er een vorm van historische band is tussen de gemeente Rupelmonde en de stad Dendermonde.
Niet alleen wordt van beide gemeenten hun naam gevormd door een zijrivier die uitmondt in De Schelde. Historici hebben ook ontdekt dat Rupelmonde en Dendermonde tijdens de Middeleeuwen goede banden hadden. Ook Rupelmonde kende in die tijd een grote Ommegang zoals we die tot op de dag van vandaag nog kennen in Dendermonde. Het Ros Beiaard, De Reuzen, De Kemel, Den Eenhoorn, Den Draeck,... Allemaal figuren die deel uitmaakten van de Rupelmondse Ommegang. In 1540 werden door Rupelmonde aan Dendermonde twee Kemels (kamelen) en één eenhoorn uitgeleend voor hun Ommegang. een ommegang heeft zijn wortels in de Processies die meer werelds ( en duidelijk ook aantrekkelijker ) gemaakt werden door het toevoegen van dieren en figuren uit sagen en legenden.
Omdat er een vorm van historische schuld moest vereffend worden, was het Ros Beiaardcomité bereid om elementen uit de huidige ommegangen Katuit en Ros Beiaard te laten meelopen in de reuzenstoet tijdens de Schellekesfeesten. De Schellekesfeesten is een jaarlijkse kermis die teruggaat tot in 1776 die georganiseerd wordt in de visserswijk het Schelleke palend aan het Mercatoreiland tegenover de monding van de Rupel in de Schelde. Tijdens de reuzenstoet met een parcours door de smalle straatjes van de visserswijk die eindigde op het Mercatoreiland was er uit Dendermonde de deelname van de Knaptanden en de vendeliers en trommelaars van Reynout.
De knaptanden
De knaptand is een soort klepper in een dierenkostuum met een wolven- of hondenkop. De speler die het kostuum aantrekt, kan de muil laten klepperen. Tussen de onder- en de bovenkaak zit een springveer, die verbonden is met een touw. Door aan het touw te trekken, gaat de muil open en door het los te laten klapt hij weer dicht.
Knaptanden lopen mee in de jaarlijkse reuzenommegang Katuit (laatste donderdag van augustus) en de tienjaarlijkse Ros Beiaardommegang in Dendermonde. Ze fungeren als een soort ordedienst die met hun geknap de toeschouwers op afstand houden wanneer de stoet voorbijtrekt. Om te plagen, happen ze naar mutsen, hoeden en petten, die ze vervolgens in het publiek gooien. De bijnaam ‘Dendermondse knaptanden’ komt al voor in 1631 en zou ontstaan zijn naar aanleiding van een onbekende vis die in de Dender rondzwom. Dit reusachtig gedrocht had een muil vol vreselijke tanden, waarmee het vervaarlijk knapte. Omdat de klapperende tanden mee zorgen voor de soundtrack van Katuit en de Ros Beiaard ommegang heeft Kris Dierickx de volksdans ‘De Knaptand’ gecreëerd die opgenomen wordt in de dansbundel ‘Dans en volksleven uit Dendermonde 2’.
Vendeliers en trommelaars van Reynout
Reynout gesticht in 1948 als volksdansgroep heeft met de vendeliers sinds 1952 deelgenomen aan alle Ros-Beiaardommegangen. Waar we in 1952 met 3 vendeliers waren, is die groep ondertussen sterk uitgegroeid zodat we in de Ros-beiaardommegang van 2022 zelfs met 20 vendeliers en 10 trommelaars tijdens de apotheose op de Grote Markt van Dendermonde schitterden. De eerste vendelvlag van Reynout was een vlag gebaseerd op het stadswapen van Dendermonde. Het was duidelijk dat er toen al een verbondenheid was met onze stad. De verbondenheid is gebleven.
We hebben altijd met Ros-beiaardvlaggen gevendeld en sinds enkele jaren beschikken we ook over vlaggen van de 3 gildereuzen Mars, Goliath en Indiaan die samen met het ros-Beiaard opgenomen zijn in de lijst van het immaterieel erfgoed van Unesco. Jaarlijks neemt Reynout ook deel aan Katuit op de laatste donderdag van augustus.
Maar Reynout heeft ook vendelreeksen die vernoemd zijn naar de Dendermondse gildereuzen. Tijdens de apotheose van de reuzenstoet van de Schellekesfeesten werd Goliath gebracht met Ros-Beiaard én reuzenvlaggen. Goliath ging in première in 1997 en brengen we in een herwerkte versie op Katuit 2025 met 17 vendeliers en 10 trommelaars.
Voor dit artikel had ik onder andere een gesprek met Annelien Verbeeck van het Muziekinstrumentenmuseum. Zij vertelde me dat er een knaptand opgenomen is in de collectie volksinstrumenten van het museum. Je vindt meer info op deze pagina’s: https://www.mim.be/nl/de-knaptand en https://www.mim.be/nl/collection-piece/knaptand
Naast het feit dat ik zoals iedereen in Dendermonde opgegroeid ben met de knaptanden en er daardoor wel iets over weet vind je uiteraard ook info op https://visit.dendermonde.be/ros-beiaard-reuzen/rosbeiaard/traditionele-elementen/spotnamen
Uiteraard is er in Dendermonde een Knaptandstraat. Maar ook in Lokeren en Sint-Niklaas is er één. Het is mij niet duidelijk waar die naam vandaan komt en ik ben er ook niet van op de hoogte of er ook knaptanden zoals in Dendermonde in de naburige steden Lokeren en Sint-Niklaas meeliepen in stoeten of processies.
Michel Van Driessche 26.08.2025 / REYNOUT Dendermonde