Wanneer zes mensen dansen

Eind 1918 greep de Spaanse griep wild om zich heen. Het aantal dodelijke slachtoffers begon dat van de tanende ‘groote oorlog’ te overtreffen. Geen vaccin, nauwelijks doeltreffende geneesmiddelen, het personeel in de ziekenhuizen moest lijdzaam toezien en hopen op het recuperatievermogen van de patiënten. Ondertussen blijven we maar worstelen met een ingeburgerd virus, in de samenleving en op de dansvloer, alsof ons dat voor het eerst overkomt.

We kunnen niet genoeg herhalen hoe belangrijk de geschiedenis wel is. Begin van de zeventiger jaren was Piet Vermeylen (1904-1991) minister van onderwijs. Hij kwam op het lumineuse idee om het vak geschiedenis in het secundair onderwijs te minimaliseren. Geschiedenis moest plaats maken voor nuttiger vakken. Bij zijn bezoek aan de UGent stonden de studenten geschiedenis hem op te wachten met het spandoek waarop de vraag: Wie was August Vermeylen? …  en het directe antwoord: De geschiedenis leert het ons. Piet Vermeylen was onder de indruk van de verwijzing naar zijn vader. Professor August Vermeylen (1872-1945) was een socialistische Vlaamse voorvechter en hoogleraar. Hij werd de eerste rector van de vervlaamste Rijksuniversiteit Gent in 1932. Een studentenhome in Gent werd naar hem genoemd.

Het in vraag stellen van geschiedenis als discipline en van het onderzoek naar het verleden is niet onbegrijpelijk. We hebben al vermeld dat Friedrich Hegel, Duits filosoof (1770-1831) stelde: De geschiedenis leert ons uiteindelijk alleen dit, dat de mensen niets uit haar willen leren (Was die Erfahrung aber und die Geschichte lehren, ist dieses, daß Völker und Regierungen niemals etwas aus der Geschichte gelernt haben)⁽¹⁾. Vrij vertaald: we denken de geschiedenis niet nodig te hebben als inspiratiebron, we kunnen onszelf wel behelpen zonder om te kijken naar het verleden. Indien we deze visie aankleven, mogen we archieven als rommel in de container werpen. Spreken en schrijven over het verleden is eigen aan oude mensen. Vrij en vrolijk op zoek gaan naar onbetreden paden kenmerkt daarentegen een jeugdige visie. Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) doet er nog een flinke schep bovenop door te verklaren: Een volk wordt niet oud, niet verstandig; een volk blijft altijd kinderlijk (ein Volk wird nicht alt, nicht klug; ein Volk bleibt immer kindisch)⁽²⁾. Deze quote opent het raam op een interessant concept. Goethe verbindt de begrippen oud en verstandig. In Congo is ‘un vieux’ een eretitel.

De geschiedenis herhaalt zich, tot spijt van wie ’t benijdt en tot jolijt van wie ’t verblijdt. Op 4 november 1918 krijgen de Bruggelingen een aantal instructies om zich te beschermen tegen de Spaanse griep. Die was zich door de troepenverplaatsingen op het einde van de Eerste Wereldoorlog ongeremd aan het verspreiden (zie afbeelding 1)⁽³⁾.

Afbeelding 1. Affiche over de voorzorgsmaatregelen tegen de Spaanse griep in Brugge, uitgegeven op 4 november 1918.

De maatregelen komen ons bekend voor: ongesteldheid (koorts) is een alarmteken; afzondering van de zieken (quarantaine); geen bezoek; ontsmetten en verluchten; vergaderingen en samenscholingen vermijden; scholen sluiten.

Gebicarbonateerd water werd gebruikt om de mond minder ontvankelijk maken voor het virus.
Inhalaties met menthol en gomenol (niaouli olie met een geur die het midden houdt tussen den en eucalyptus)⁽⁴⁾ moesten de neus en de bovenste luchtwegen beschermen tegen infecties. Over dansen, kussen, handen geven en mondmaskers wordt (nog) niet gesproken. Maar de filosofie van afstand houden zit er toch al in. We hebben Covid-19 onderschat. Maar we zijn niet onwetend over pandemieën die zich in het verleden hebben voorgedaan.

Ook in 2009 was er (kortdurende) ongerustheid over de zogenaamde Mexicaanse griep van hetzelfde H1N1 type als de Spaanse griep. Gelukkig bleef het aantal besmettingen toen beperkt en leidde de epidemie niet tot een verlamming van de samenleving. Toegegeven: de geschiedenis aanhalen om aan preventie te doen, valt niet in goede aarde. Verantwoordelijken voor preventie zijn altijd zwarte schapen. Vooraf worden ze bekritiseerd: waarom is dat nodig? Als er rampen gebeuren, gaan ze opnieuw door de vleesmolen: waarom is er niet tijdig ingegrepen?

We zijn in ieder geval met dansen gestopt vanaf half maart. In de loop van de maand mei zien we schuchtere pogingen om in de lentezon individueel te dansen, ver genoeg van mekaar(?). Voorzitter Theo Smet en diverse volkskunstgroepen behandelen het dansen in corona-tijd uitvoerig in het jongste nummer van ‘De Driesprong’, het tijdschrift van VVKB⁽⁵⁾. We krijgen ook suggesties van mogelijke ‘afstandsdansen’. We kunnen nog enkele voorbeelden van Vlaamse dansen aan de lijst toevoegen⁽⁶⁾. Bij de Vlaamse dansen ervaren we hoe sterk deze gemeenschap gericht zijn. Kettingen, plaatswisselen en oversteken maken dansen zonder contact quasi onmogelijk, om dan nog te zwijgen over figuurdansen.

Toch zijn er nog mogelijkheden. Wals, schottisch, mazurka of polka kunnen eventueel als ‘bubbeldansen’ met een vaste partner. Het mondmasker maakt hierbij deel uit van de kledij. Er bestaat enige evidentie dat het correct dragen van een mondmasker (twee lagen) de kans op transmissie van het virus vermindert met een factor 5⁽⁷⁾⁽⁸⁾. Twee partners met een mondmasker verminderen dus de kans op overdracht met een factor 10. Al moeten we toegeven dat de ‘Karnaval’ uitdansen met een mondmasker leidt tot een toenemende mate van zuurstoftekort. Dansen met attributen (bogen, linten, stokken, zwaarden) opent eveneens mogelijkheden. IVV helpt graag indien er vragen rijzen. We moeten op zoek naar dansvormen die een overgang maken naar het terug in gemeenschap dansen, waarbij we aanvankelijk een beperkt aantal dansers (vijf?) in onze ‘dansbubbel’ opnemen. Het is hartverwarmend dat volkskunstgroepen gemeenschapsbeleving blijven cultiveren. Deze kernwerking verbindt ons, ook al kunnen er voorlopig geen grote manifestaties plaatsgrijpen.

Dansen met minimaal contact

Via de herfst naderen we de winterse dagen. Het weer zal ons minder aanlokken om buiten te dansen. Toch blijft open lucht een aanrader, al was het maar voor enkele dansen. Het is aangeraden na een tiental minuten dansen een pauze van enkele minuten in te lassen, om nauw contact te minimaliseren. We zingen niet tijdens het dansen. We beperken de netto danstijd tot één uur. Mond, neus en ogen zijn de infectieplaatsen. We vermijden ze aan te raken met de handen. Vóór en na de repetitie wassen we de handen met water en zeep gedurende minstens 30 seconden. Wie ook de neus wil reinigen kan dat doen door spoelen met fysiologische keukenzout oplossing. Dergelijke oplossingen zijn onder vorm van spuitbussen verkrijgbaar, onder andere in de apotheek.

Afbeelding 2. Bloemen van Echinacea purpurea (L.) Moench.

In het jongste nummer van ‘De Driesprong’ schreef Machteld Van den Bossche een interessante tekst over kruiden in het volksleven⁽⁹⁾. Als aanvulling vermelden we de rode zonnehoed of Echinacea purpurea (L.) Moench als een plant die gebruikt wordt om het afweersysteem te stimuleren. Een extract met ethanol uit de plant en de wortel kan de kans op infecties via de bovenste luchtwegen verminderen⁽¹⁰⁾. Echinacea mag niet gebruikt worden wanneer we lijden aan astma, hooikoorts of eczeem. De plant kan immers verhoogde klachten uitlokken.

Vijf plus één: dansbeleving in bubbel-formaat. Misschien een gelegenheid om aan corona-bubbel-danscreaties te werken. IVV staat open voor experimenten. We wensen mekaar een veilige terugkeer naar meer mogen en kunnen.

Gert Laekeman
Voorzitter IVV

(1) Hegel GWF. Vorlesungen über die Philosophie der Geschichte, Vorlesungen über die Philosophie der Weltgeschichte. Bd. 1: Die Vernunft in der Geschichte, hg. v. Johannes Hoffmeister, Hamburg 1994, S. 19. https://gutezitate.com/zitat/166446 : geraadpleegd op 3 september 2020.

(2) von Goethe JW. Toneelspel Egmont Akte 4. https://nl.wikipedia.org/wiki/Egmont_(Goethe) : geraadpleegd op 3 september 2020.

(3) Goossens T. Lezershoek. Heemkundig tijdschrift voor Scherpenheuvel-Zichem 2020; 46: 44.

(4) Herbal medicine: summary for the public Tea tree oil Melaleuca alternifolia (Maiden and Betch) Cheel, M. linariifolia Smith, M. dissitiflora F. Mueller and/or other species of Melaleuca, aetheroleum. European Medicines Agency (EMA) 31 January 2017.

(5) Smet T. Editoriaal. De Driesprong 2020; 15 (2) Zomer: geen pagina’s aangegeven

(6) Denduyver K. Hoe beleefden onze groepen deze coronaperiode? De Driesprong 2020; 15 (2) Zomer: geen pagina’s aangegeven.

(7) Chu DK, Akl E-A, Duda S, et al. Physical distancing, face masks, and eye protection to prevent person-to-person transmission of SARS-CoV-2 and COVID-19: a systematic review and meta-analysis. The Lancet 2020; 395: 1973- 1987.

(8) Javid B, Weekes MP, Matheson NJ. Covid-19: should the public wear face masks? BMJ 2020; 369: m1442 doi: 10.1136/bmj.m1442 (Published 9 April 2020).

(9) Van den Bossche M. Kruiden in het volksleven. De Driesprong 2020; 15 (2) Zomer: geen pagina’s aangegeven.

(10) Laekeman G. Minder verkoudheden met Echinacea purpurea? Minerva 2013; 12: 121-122.