En toen kwam alles goed
Met zes waren ze, zes koolmeesjes in een warm nest. Waren er toch te veel eitjes gekomen, te veel voor de levensnoodzakelijke zorg? Viel de beslissing te zwaar over wie wel en wie niet moest gevoed worden? Werden moeder en vader mees vogels voor de kat? Kwam er ruzie in het huishouden? In ieder geval werden de jongen verlaten. Geen van hen overleefde het. Dit editoriaal gaat over kwaliteit en kwantiteit, met een flink pak praktische beschouwingen.
Martine Tanghe besloot in november jongstleden haar indrukwekkende 42-jarige carrière als nieuwsanker met de woorden ‘alles komt goed’. Als iemand kan weten hoe moeilijk alles goed kan komen, is het Martine zelf, want ze had, jammer genoeg, zelden goed nieuws. Begin juni zag de situatie er nochtans wel goed uit, toch wat corona betreft. Ondertussen kennen we de versoepelingen die ons stap voor stap dichter bij elkaar moeten brengen. Met de foto’s op de titelpagina onderschrijven we het begrip ‘stap voor stap’. Het kriebelt in onze volksdansbeentjes. Voor de dansbijdrage in deze ‘Volkskunst’ opteerden we nog voor een eenvoudige corona-veilige ‘alleendans’, met dank aan Volkskunstgroep Reuzegom voor de creatie. Een en ander brengt ons bij de vraag naar concrete perspectieven.
Afbeelding 1. Het aantal patiënten in de ziekenhuizen in het Verenigd Koninkrijk van april 2020 tot mei 2021. Bron: https://coronavirus.data.gov.uk/details/healthcare : geraadpleegd op 5 juni 2021
We hebben al herhaaldelijk gewezen op het belang van de geschiedenis. We waren collectief vergeten dat een pandemie nog zo kon ingrijpen in ons dagelijks leven, met meer dan 25.000 overleden patiënten in België(1). Wie de ziekte meemaakte, kan er nog lang hinder van ondervinden. Onze kinesisten meldden al zware vermoeidheid bij herstellende patiënten na een sessie van 10 minuten. Ook hier geldt noodgedwongen stap voor stap. Spijts alle expertise, blijven er nog (te) veel onbekenden. We zijn nog sterk aangewezen op nattevingerwerk. Toch kunnen we uit feitenmateriaal een en ander leren. Neem nu het Verenigd Koninkrijk of UK. Het is een land met een rijke volksdanstraditie, maar ook met heel wat ervaring wat SARS-Cov2 betreft. Vanaf november 2020 begint in de UK het aantal hospitalisaties uit de hand te lopen. In de tweede helft van januari 2021 stijgt het aantal patiënten in ziekenhuizen tot meer dan 39.000. De gevolgen zijn dramatisch: overwerkt zorgpersoneel valt mekaar geregeld hopeloos in de armen, ziekenwagens geraken hun patiënten niet meer kwijt en staan in files op de parkings van ziekenhuizen, er zijn noodhospitalen, maar niet genoeg gekwalificeerd personeel om ze te laten functioneren. Begin december 2020 worden in de UK de eerste vaccins geregistreerd en kan de vaccinatiecampagne beginnen (6 weken eerder dan bij ons). Er wordt massaal ingezet op vaccinaties, en vanaf eind januari 2021 beginnen de ziekenhuisopnames spectaculair te dalen (zie figuur). Wanneer dit editoriaal verschijnt, zal ruim 85% van de Engelse bevolking al minstens één prik hebben gehad, terwijl de volledige vaccinatie een feit zal zijn voor meer dan 60%. We zien nog wel lokale uitbraken in bepaalde Engelse regio’s. Dat fenomeen treedt vooral op met resistente varianten en in regio’s waar de vaccinatiegraad laag ligt, veelal omwille van sociale omstandigheden. Uit de ervaring in het UK leren we in ieder geval dat de corona vaccins werken.
Afbeelding 2. Zilverlinde of Tilia tomentosa Moench
In hoeverre kunnen wij als volksdansers lessen trekken uit wat in het UK gebeurde? Vooreerst alle waardering voor de inzet van professionelen en vrijwilligers in onze vaccinatiecentra. Spijts zeldzame nevenwerkingen blijven de vaccins onze belangrijkste troef. Aan het huidige vaccinatietempo, en met de levering van voldoende vaccins, komt de vaccinatie van 15-plussers in zicht, te beginnen met de risicopatiënten. Dat is goed nieuws voor volkskunstgroepen, waar jongeren een belangrijk deel van de dansende populatie uitmaken. In een interessant experiment werd de stijging van antilichamen in moedermelk bestudeerd na vaccinatie. Een duidelijke stijging treedt op één week na de tweede injectie (van het Pfizer-BioNTech vaccin)(2). We mogen aannemen dat na deze periode ook in het serum een duidelijke stijging merkbaar is. Het AstraZeneca-vaccin beschermt voor 100 procent tegen hospitalisatie en ernstige COVID-19 vanaf 3 weken na de eerste inenting en voor 70-75 procent tegen milde COVID-infecties. Het Janssen-vaccin zou na 14 dagen 93,1 procent beschermen tegen hospitalisatie(3). Vaccinatie opent dus de mogelijkheid om samen te dansen. Bij een risicoanalyse hoort een draaiboek(4). Registratie voor elke repetitie is aangewezen, waarbij de geregelde aanwezigen tijdens de repetitie als een bubbel kunnen worden aanzien. Volgens de nieuwe maatregelen zijn sportactiviteiten toegelaten, ook met fysiek contact ‘voor zover dit nodig is uit de aard van de sport’(5)(6). We dansen bij voorkeur in open lucht of in voldoende grote en degelijk verluchte lokalen. Om de 15 minuten kan een pauze ingelast worden om de buitenlucht op te zoeken. CO2 meters helpen om de luchtkwaliteit na te trekken in binnenruimten(7). Een repetitie moet ook voor niet gevaccineerde leden openstaan. Zelftesten kunnen ondersteunend werken(8). Bij hygiënische maatregelen horen nog steeds de handhygiëne, gebruik van papieren zakdoeken (niezen!), geregelde neusspoeling, een knuffeltje liever dan een zoen en aan de repetitie verzaken bij tekenen van infectie van de bovenste luchtwegen of (lichte) koorts. Het mondmasker of voldoende afstand blijft de regel bij contact met externen tijdens de repetities.
We zijn nog niet aan de grote festivals toe, maar experimenten in de culturele sector werken inspirerend. Uitnodigen van buitenlandse groepen zit er nog niet in. Het gaat zoals met het dansen: stap voor stap. Elke stap maakt deel uit van de dans en heeft een sequentiële plaats in de dans. Vrijheid staat gelijk aan: minder dan we mogen en meer dan we moeten. Daarbij gaat kwaliteit boven kwantiteit. Laten we de situatie vergelijken met het planten van een jonge boom. Die zal uitgroeien tot een stevige kanjer, maar dat vraagt jaren. Het brengt ons bij een prachtgedicht waarin de Amerikaanse dichter Joyce Kilmer (1886-1918) de boom verheerlijkt als een sieraad in de schepping(9).
I think that I shall never see
A poem lovely as a tree.
A tree whose hungry mouth is prest
Against the earth’s sweet flowing breast;
A tree that looks at God all day,
And lifts her leafy arms to pray;
A tree that may in Summer wear
A nest of robins in her hair;
Upon whose bosom snow has lain;
Who intimately lives with rain.
Poems are made by fools like me,
But only God can make a tree.
We duimen alvast voor een vlot hervatten van geregelde repetities. En ja, met het nodige geduld, komt alles ooit nog wel eens goed.
Gert Laekeman
(1) Coronablog - Meer dan 25.000 coronadoden in België, Margot Cloet (Zorgnet-Icuro): “Hadden we absoluut niet verwacht”: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/06/05/coronablog-5-juni-2021/ geraadpleegd op 5 juni 2021.
(2) Perl SH, Uzan-Yulzari A, Klainer H. et al. SARS-CoV-2- specific antibodies in breast milk after COVID-19 vaccination of breastfeeding women. JAMA April 12, 2021.
(3) Veelgestelde vragen over COVID-19 vaccinatie: https://www.uzgent.be/nl/zorgverleners/Paginas/covid-19-vaccinatie.aspx… 5 juni 2021.
(4) Veilig dansen – verplichte voorbereiding: https://wp.assets.sh/uploads/sites/1684/2020/11/Veilig-dansen-Verplicht… 5 juni 2021.
(5) Protocol voor sportkampen en sportstages: https://www.sport.vlaanderen/sporten-in-tijden-van-corona/ 5 juni 2021.
(6) Corona en zingen, toneelspelen, dansen, muziek maken en acteren: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-covid-19/cultuur-u… 5 juni 2021.
(7) Leidraad veilig dansen: https://wp.assets.sh/uploads/sites/1684/2020/11/Veilig-dansen-Infrastru… 5 juni 2021.
(8) Koninklijk besluit tot uitvoering van artikel 3, §2, van de wet van 22 december 2020 houdende diverse maatregelen met betrekking tot snelle antigeentesten en de registratie en de verwerking van gegevens betreffende vaccinaties in het kader van de strijd tegen de COVD-19-pandemie. Belgisch Staatsblad 14 mei 2021.
(9) Trees: https://www.poetryfoundation.org/poetrymagazine/poems/12744/trees 5 juni 2021.